DÜNYA İMTİHANININ AMACI NEDİR?
Büyük Hanefî usulcü Abdülaziz el-Buhârî (v. 730), insanların dinen yükümlü tutulmasının amacını şu şekilde ifade etmektedir:
المَقْصُودُ مِنْ التَّكْلِيفِ تَحَقُّقُ الِابْتِلَاءِ لِيَظْهَرَ مَا عُلِمَ مَعَ بَقَاءِ اخْتِيَارِ الْعَبْدِ فَيَكُونُ مُبْتَلًى بَيْنَ أَنْ يَفْعَلَهُ بِاخْتِيَارِهِ فَيُثَابَ بِهِ وَبَيْنَ أَنْ يَتْرُكَهُ بِاخْتِيَارِهِ فَيُعَاقَبَ عَلَيْهِ
"Yükümlü kılmanın amacı, kulun ihtiyarı (seçimi) devam etmekle birlikte [Allah tarafından] bilinen şeyin ortaya çıkması için imtihanın gerçekleşmesidir. Böylece kul bir şeyi kendi seçimi ile yapıp bundan dolayı sevap almak veya kendi ihtiyarı ile terk ederek bundan dolayı cezalandırılmak konusunda sınanır." (Keşfül'l-esrar, 4/314)
Abdülaziz el-Buharî, bu küçücük paragrafta dünya imtihanının ne olduğunu, amacını, insanın sorumluluğunu ve kader meselesini veciz bir biçimde ele almıştır.
Sırf burada verilen bilgilerden hareketle şu tespitleri yapmak mümkündür:
İnsan dünyada imtihan olmaktadır.
Allah kimin ne yapacağını ezelî ilmiyle bilmektedir. Bu bakımdan onun kullarını imtihan etmesi, bilmediği bir şeyi öğrenmek için değildir.
İmtihanın amacı, Allah'ın ezelde zaten bildiği şeylerin pratikte gerçekleşmesidir.
Bu imtihanda kullar özgür iradeye sahiptir. Allah'ın ezelî bilgisi onları bir şey yapmaya veya yapmamaya zorlamaz.
Kullar, kendi özgür iradeleri ile yaptıkları seçimin sonucuna katlanacaklardır. Buna göre kendi iradesi ile iyilik yapmayı tercih eden bundan dolayı ödüllendirilecek (sevap), kendi özgür iradesiyle kötülük yapan bundan dolayı cezalandırılacaktır (ikâb).
Evet... Bazen, üzerine koca koca kitaplar yazılmış bir meseleyi son derece vecîz bir şekilde özetleyen bir cümle meseleyi çözer. Üstelik kelam alanına ilişkin bu meseleyi, fukaha metoduna göre yazılmış bir eserde bulabilirsiniz.
Hazineye nerede rastlayacağınızı bilemezsiniz!
Soner Duman
Büyük Hanefî usulcü Abdülaziz el-Buhârî (v. 730), insanların dinen yükümlü tutulmasının amacını şu şekilde ifade etmektedir:
المَقْصُودُ مِنْ التَّكْلِيفِ تَحَقُّقُ الِابْتِلَاءِ لِيَظْهَرَ مَا عُلِمَ مَعَ بَقَاءِ اخْتِيَارِ الْعَبْدِ فَيَكُونُ مُبْتَلًى بَيْنَ أَنْ يَفْعَلَهُ بِاخْتِيَارِهِ فَيُثَابَ بِهِ وَبَيْنَ أَنْ يَتْرُكَهُ بِاخْتِيَارِهِ فَيُعَاقَبَ عَلَيْهِ
"Yükümlü kılmanın amacı, kulun ihtiyarı (seçimi) devam etmekle birlikte [Allah tarafından] bilinen şeyin ortaya çıkması için imtihanın gerçekleşmesidir. Böylece kul bir şeyi kendi seçimi ile yapıp bundan dolayı sevap almak veya kendi ihtiyarı ile terk ederek bundan dolayı cezalandırılmak konusunda sınanır." (Keşfül'l-esrar, 4/314)
Abdülaziz el-Buharî, bu küçücük paragrafta dünya imtihanının ne olduğunu, amacını, insanın sorumluluğunu ve kader meselesini veciz bir biçimde ele almıştır.
Sırf burada verilen bilgilerden hareketle şu tespitleri yapmak mümkündür:
İnsan dünyada imtihan olmaktadır.
Allah kimin ne yapacağını ezelî ilmiyle bilmektedir. Bu bakımdan onun kullarını imtihan etmesi, bilmediği bir şeyi öğrenmek için değildir.
İmtihanın amacı, Allah'ın ezelde zaten bildiği şeylerin pratikte gerçekleşmesidir.
Bu imtihanda kullar özgür iradeye sahiptir. Allah'ın ezelî bilgisi onları bir şey yapmaya veya yapmamaya zorlamaz.
Kullar, kendi özgür iradeleri ile yaptıkları seçimin sonucuna katlanacaklardır. Buna göre kendi iradesi ile iyilik yapmayı tercih eden bundan dolayı ödüllendirilecek (sevap), kendi özgür iradesiyle kötülük yapan bundan dolayı cezalandırılacaktır (ikâb).
Evet... Bazen, üzerine koca koca kitaplar yazılmış bir meseleyi son derece vecîz bir şekilde özetleyen bir cümle meseleyi çözer. Üstelik kelam alanına ilişkin bu meseleyi, fukaha metoduna göre yazılmış bir eserde bulabilirsiniz.
Hazineye nerede rastlayacağınızı bilemezsiniz!
Soner Duman
