RESİM HAKKINDADIR
Şeriat Garrada resim cekmek veya cektirmenin hükmü nedir?
CEVAB: Hayvan olsun veya başka bir şey olsun bir şey´in resmini yapmak, bazan tipkisi veya şekli gibi bir cisim yapmakla olur ki, bunun birine timsali ve coguna timsaller denir.
Bazan da,süretini, bir kagit, elbise, örtü, duvar ve benzeri şeylerüzerine işlemek olur ki, buna da resim denir. Misal ve timsaldendigi de olur.
Resmi yapilan şey: Agac, deniz, gemi ve benzeri şeyler gibi ruhsuz olursa, bunlarinresmini yapmak ve taşimak helaldir.
Resmi yapilan şey: Eger insan, hayvan gibi ruh sahiblerinin resmi olursa ve süretmücessem (bilinen timsaller gibi gölgesi olan) olursa, bil´icmayapilmasi ve edinilmesi de haramdir.
Oyuncak resimlerine kizlar icin müsaade edilmiştir.
Buna binaen, kumaş, pamuk, cips, odun, kaucuk veya helvadan yapilan cocuk bebekleri ve oyuncaklari yapmak caiz olmuştur. Nitekim gecmiş fetvalarimizda bunun cevaziyle fetva verdik.
Resmi yapilan şey´i, duvar, elbise, kagit, örtü, yastik gibi şeylerde merkum gölgesi olmayan gayr-i mücessem şeyler ise, işte bunda Uuema ihtilaf etmiştir.
İmam Ebu Bekir bin Arabi, (irşaddus sari)´de kaydedildigi gibi, şöyle söylemiştir:
<Resim edinmekteki hükmün hulasasi: Eger resimler cisim sahibi ise bil´icma haramdir, eger işleme olursa onda dört söz vardir:
1- Mutlak olarak caizdir. Delil: Bu babda varid olan ve ileride zikredecegimiz hadislerdir.
2- Mutlak olarak yasaktir.
3- Hükmünde tefsir ve tafsil vardir. Şöyle ki: Eger resim, şekil kaim hayetibaki olan cinsden ise haramdir; eger başi kesilip eczasi ayrilirsa caizdir. Sahih olan budur dedi.
4- Eger ayaka ltinda cignenen cinsden olursa caiz, degilse yani asili olursa caiz degildir.>
Birinci kavle, selef ulemasi kail olmuştur, sonuncusunu da imam-i Nevevi ihtiyar etmiştir.
Şirk ve putperestligi önlemek icin resim işlerini yasak eden bir cok hadis varid olmuştur. O hadislerden bir kismini siralayalim:
imam-i Buhari, Muslim bin Subeyh´den şöyle rivayet etmiştir:
<Mesruk ile beraber Yasar bin Nemir´in evindeydik; Suffe (timsaller)sinde Meryem aleyhisselam resimlerini gördü ve şöyle dedi:
<Abdullah´in şöyle dedigini duydum: (Resulullah´dan şöyle buyurdugunu işittim:
<Kiyamet gününde Allah katinda en cetin azaba ugrayacak olanlar: şüphesiz ki, resim yapanlardir.>
Nafi´den, ibn-i Ömer´in kendisine şöyle haber verdigi rivayet edilir:
<Resulullah Sallallahu Teala Aleyhi ve Sellem buyurdu ki:
Bu resimleri yapanlar, muhakkak ki kiyamet gününde azab göreceklerdir: <Haydi yaptiklariniza can verin!> denecek.>
ibn-i Abbas´dan şöyle nakledilir:
<Resulullahin şöyle buyurdugunu duydum:
<-- Dünyada resim yapan kimse, ahirette ona ruh üfürmekle (vermekle) vazifelendirilecek, kalbuki o, ruh üfürücü (verici) degildir.>
Peygamber aleyhisselam resim yapanlar lanetlemiştir.
Bu hadislede bahsi gecen resimler, işlemeli ve basmali olan resimlerdir. Bunun hükmünden, mücessem olan resimlerin min babil evla haram olmasi anlaşilir.
Bu hadislerdekir esimlerden murad, rakami ve menkşu resimler oldugunu Hazret-i Aişe´den rivayet edilen hadis te´yid etmektedir.
Hazret-i Aişe, üstünde resimler bulunan Nemreka satin almis, bu münasebetle peygamber ona:
<-- Bu süretlerin sahibleri kiyamet gününde azab görecekler ve onlara:<Haydi yaptiklarinizi canlandirin!> denecek. Süphesiz ki, resimlerin bulundugu eve melaike girmez> demiştir.
Ebu Zere´nin hadisi de bunu te´yid eder: Ebu Zere diyor ki: Ebu Hureyre ile birlikte Medine´de Hakem Oglu Mervan´in evine girdik. Ebu Hureyre, evin tavaninda resim yapan bir ressami gördü ve şöyle dedi Peygamberin şöyle buyurdugunu duydum:
<Kalellahu teala: Ve men azlemu mimmen zehebe yahluku kehalki.>
<Allah buyurduki: Benim halketmekligim gibi halketmege kalkişandan daha zalim kim olabilir?>.
imam- Nevevi sahih-i Muslimin şerhinde: <Sahabe ve tabiin ve onlardan sonra gelen bilginler dediler ki, hayvan resmini yapmak şiddetli haramdir,o, günah-i kebairdendir.
Bu ayni zamanda, Malik, Ebu Hanife ve digerlerinin mezhebidir. Bunlarin hepsi bunun haram olduguna ve günah-i kebairden olduguna sahib olmuşlardir. Cünkü, hayvan resmi yapmak, şiddetli bir tehdid ile yasaklanmiştir: Yapilan resim, ister ayak altinda olan cinsten olsun ister başka ceşit olsun, ister elbisede, yastikta, parada, dinarda,fülüsta olsun, ister olmasin, veyahut ister canakta, ister duvarda olsun hepsi haramdir.
Agac, deve yulari ve benzeri hayvan olmayan şeylerin resmi haram degildir. Bu resim yapmanin hükmüdür.
Hayvanin resmini yaptiranin hükmüne gelince:
Eger bu resim,duvarda asili, veya giyilmiş eşyada veya sarik´da, ayak altinda olmayan şeylerde olursa haramdir; minder, yastik, şilte gibi cignenen ve üzerinde oturulan, yatilan şeylerde olursa haram degildir. Bunlarin hepsinde gölgesi olan resimle gölgesi olmayan resimler arasinda fark yoktur.
Ne sebeble yapildigi, bizlere hükmünü verir, haram ve helal bakimindan yapmakla yaptirmak arasinda hic bir fark yoktur.
Hazret-i Aişe´den mervi´dir:
<Peygamber, evinde resimli olan şeyleri tahrip etmeden birakmazdi, hepsini tahrip ederdi.>
Ve yine ondan mervi´dir: Resul-i Ekrem seferden (bazilari Tebuk gazvesinden demişler) döndü, resimli bir örtümü evin bir yerine örtmüştüm, Resulullah bunu görünce derhal cikardi ve şöyle dedi:
<-- Kiyamet gününde en cetin azaba ugriyacaklar Allah´in mahlukatina benzetmeye yeltenenlerdir.>
Hazret-i Aişe sonra şöyle dedi: Sonra onu bir veya iki yastik yaptik. Başka birrivayete göre: <Ondan iki minder yaptim; evde, üzerinde oturuyordu.>
Yine Hazret-i Aişe´den rivayet edilir: <Resulullah seferden döndü, evde resimli olan bir şey´i astigimi görünce onu cikarmami emretti. Ve cikardim. (Muslimin rivayetine göre) onu iki kolluk yaptim.>
Sahiheyn´de Abdullah bin Ömer ile Hazret-i Aişe´den nakledilen şöyle bir hadis vardir:
<Cebrail aleyhisselam, Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem´e: Sana filan saate gelecegim diye vadetti; sonra gecikti. Bu, Peygamberin agrina gitti ve şöyle dedi: Allah ve onun elcileri sözlerinde hulf etmezler. Bir de etrafa bakindi ki, karyolasinin altinda köpek yavrusu var!
Ya Aişe! Bu köpek buraya ne zaman girdi? dedi. Hazret-i Aişe vallahi farkina varmadim dedi. Sonra Peygamber emretti ve köpek dişari cikarildi. Peygamber evden cikinca Cebrail´e rastladi ve ona durumu şikayet edince Cebrail ona: <Biz, resim ve köpegin bulundugu eve girmeyiz!>dedi.
Sunen´de Ebu Hureyre´nin hadisin den şöyle varid olmuştur:
<Cibril bana geldi, şöyle dedi: Dün sana geldim; girecektim fakat kapida resimler, evde resimli örtüler, evde köpek vardi. Bunun icin girmedim. Sonra ilave etti: Emret! Bu timsalin başi kesilsin, agac gibi olsun. Emret! Perde kesilsin ondan yere atilan ve cignenen iki yastik yapilsin. Emret! Köpek de cikarilsin. Sonra Peygamber aynen dedigini yapti.>
imam-i Kastalani bu konuda şöyle demiştir:
Melaikenin iceriye girmesini men´eden, resimler ayak altinda olmayan, yüksek bir yerde heybeti üzerine duran resimlerdir. Böyle söyleyenlerin sözü tercihe şayandir.
Sonra şöyle ilave etti sözlerine:
Bu babda söylenen sözleri şöylece özetleyebiliriz: Tavan, duvar, dikilen yastik, asilan perde, giyilen elbise gibi şeylerin üzerine nakşedilen hayvan resmi mehruhtur; yerde cignenen yastik, yaslanilan mihedde gibi şeylere nakşedilen resimlerle başi kesilmiş resimler ve agac resimleri caizdir. Aradaki fark: Yerde cignenen ve atilan, mübtezeldir, yüksekte dikilen, putlara benzetmektedir. Duvarlara, tavanlara, yere ve mensucat nev´inden olan elbiselere yapilan hayvan resmi haramdir.
Rakami olan resimlerin ne süretle olursa olsun caiz oldugunu söyliyenler, imam-i Buhari´nin, Buser bin Said, Zeyd bin Halid ve Ebu Talha´dan rivayet ettigi şu hadis´le istidlal ediyorlar:
<Gercekten Allah Resulu şöyle buyurmuştur: şüphesiz, melekler resim olan eve girmezler!>.
Sonra Zeyd hastalandi, onu ziyaret ettik; bir de baktik ki, kapisinin üstünde resimli bir perde var!... Döndüm, Peygamber hanimi Meymune nin rebibi olan El-Esved El-Hevlani oglu Ubeydullah´a dedim ki, Zeyd önceki gün bize resimlerden haber vermemiş miydi? Bunun üzerine Ubeydullah şöyle dedi: <-- O, bu hususta konuştugu zaman:<Ancak elbise de merkum olan resimler müstesnadir> dedigini duymadin mi?>.
Ömer bin Haris´in rivayetinde şöyle ziyadelik var:
<Dedim: Hayir! Dedi: Evet!>.
Bundan anlaşiliyor ki, rakami olan elbiselerin istisna edilmesi, her süretle olursaolsun, merkum halinde olan resimlerin caiz olduguna delalet etmiştir. Yani, ister ayak altinda cignenen resim olsun, ister olmasin, isterkamil hey´eti üzerine kalan resim olsun ister olmasin, fark etmez,caizdir.
Bunun icindir ki, bazi selef ulemasi: <Gölgesi olmayan resimlerde beis yok; yasak edilen gölgesi olan resimlerdir> demişlerdir.
Diger bir kisim ulema da: <Bu cevaz, yanliz rakami olan elbiselere mahsustur. Bu elbiseler, ister ayak altinda olsun ister olmasin, duvarda asilan cinsden olsun, ister o cinsden olmasin farketmez> demişlerdir ve gölgesi bulunan resimde duvarlarda ve benzeri yerlerde yapilan resimlerin mekruh oldugunu söylemişlerdir. Bunlar da ister rakami olsun ister başka türlüsü olsun demişlerdir. Nitekim imam-i Nevevi, şerh-i Muslim´de bunu, bu şekil nakletmiştir.
Anlaşilan, şari, mücessem resimleri yapmagi ve edinmegi yasak kildigi zaman; bundan, şirkin önlenmesini kastetmiştir. Cünkü, cahiliyette yapilan ve tapilan putlar ve desenler, uzun zamanlar önce ve tarihin bilebilemedigi bazi salih kimselerin resimleri idi. Hatta onlar şöyle diyorlardi. Biz onlara, ancak bizi Allah´a yaklaştirmalari icin tapiyoruz.
Akil ve Mantik dini olan islam dini gelince, akil dişi ibadetleri, şirki ve her ceşit putperestligi ortadan kaldirmiş, tertemiz tevhid akidesini yerleştirmiştir...
Merkum halinde olan resimlere gelince:
Bu resimler, cahiliyette, hicbir zaman tapinak olarak kullanilmamiştir. Lakin mücessem olan resimlerle ne de olsa biraz ilgisi bulundugundan bir parca dahi olsa onu hatirlattigindan dolayi, en güzel bir tarzda şirk ve benzeri putperestlik maddelerini ortadan kaldirmak icin, şari, ilk başlangicta onlari da yasak etmiş; yapan ve yaptirani, şiddetli bir azab´la tehdid etmiştir. Cünkü putperestlik Zamani daha gecmemişti tam manasiyla...
Lakin Islam yerleşip, putlarin hakimiyyeti yerle bir edildikten sonra, iman nuruparlamiş, Kur´an işigi altinda akillar en dogru olani bulmuştur...
işte şari ancak bunlardan sonra, rakami resimlere (ancak elbiselerdeki merkum resimler müstesna) diyerek cevaz vermiştir.
Hikmet ve zaruretlerin icabi olarak yavaş yavaş şer´i hükümler yerleşmiştir.
Selef ulemasindan bir kisim ulema, hadis-i şerifin zahirini delil göstererek, buna ne süretle olursa olsun, cevaz vermiştir. Ulemadan kimisi de, eger bunda, cahiliyette oldugu gibi, putlara ta´zim ettikleri gibi ta´zim yolu takip edilmezse, caiz olur demişlerdir.
Kimi alimler de,eger insan veya hayvan resimleri, kamil bir şekil üzerine degilse caiz olur demişlerdir. Cünkü, resimlerin tam insan veya hayvan şeklinde, kamil bir hey´et üzere durmasi, cahiliyyetten sonra da olsa, asli ve eskiyi hatirlatmak bakimindan onlara bir nevi işaret vardir.
Ulemadan bir topluluk da, bu babda varid olan hadislerin itlakindan istidlal ederek, o resimleri mücessem resimler mesabesinde kilmislardir. Gayeleri şirk ve sair günahlari önlemek bakimindan biraz daha titiz davranmak.
Cevazini bildiren birinci kavil, bizim memleketlerimizde bize nisbeten daha uygundur. O kavle binaen bugünkü fotograf ve diger güneş resimlerine cevaz verilmiştir. Cünkü şimdi, eskisi gibi tapma tehlikesi yoktur, bu hususta en ufak bir şüphe dahi mevcut degildir; bilakis, devlete ait işlerde, hususi işlerde, mali işlerde ve diger hayatta karşilaştigimiz bir sürü işlerimizde buna ihtiyacimiz oldugundan fotograflarla elde edilecek bir cok menfaatlar vardir.
Madem ki hadislerde helal olmasini icabettiren kayitlar vardir ve zaruret de bazan bunu icabettirmektedir. Öyleyse, insanlara rahmet ve iyilik düşünülerek bundan vazgecilmez. Yani haram deyip de vazgecmek dogru olmaz. Şüphesiz ki, din, kolayliktir; güclük degildir.Vallahu alemu bissavab. (islami Araştirmalar şer´i Fetvalar Ct. 1.Sf.170-178/Haseneyn Muhammed Mahluf)
Şeriat Garrada resim cekmek veya cektirmenin hükmü nedir?
CEVAB: Hayvan olsun veya başka bir şey olsun bir şey´in resmini yapmak, bazan tipkisi veya şekli gibi bir cisim yapmakla olur ki, bunun birine timsali ve coguna timsaller denir.
Bazan da,süretini, bir kagit, elbise, örtü, duvar ve benzeri şeylerüzerine işlemek olur ki, buna da resim denir. Misal ve timsaldendigi de olur.
Resmi yapilan şey: Agac, deniz, gemi ve benzeri şeyler gibi ruhsuz olursa, bunlarinresmini yapmak ve taşimak helaldir.
Resmi yapilan şey: Eger insan, hayvan gibi ruh sahiblerinin resmi olursa ve süretmücessem (bilinen timsaller gibi gölgesi olan) olursa, bil´icmayapilmasi ve edinilmesi de haramdir.
Oyuncak resimlerine kizlar icin müsaade edilmiştir.
Buna binaen, kumaş, pamuk, cips, odun, kaucuk veya helvadan yapilan cocuk bebekleri ve oyuncaklari yapmak caiz olmuştur. Nitekim gecmiş fetvalarimizda bunun cevaziyle fetva verdik.
Resmi yapilan şey´i, duvar, elbise, kagit, örtü, yastik gibi şeylerde merkum gölgesi olmayan gayr-i mücessem şeyler ise, işte bunda Uuema ihtilaf etmiştir.
İmam Ebu Bekir bin Arabi, (irşaddus sari)´de kaydedildigi gibi, şöyle söylemiştir:
<Resim edinmekteki hükmün hulasasi: Eger resimler cisim sahibi ise bil´icma haramdir, eger işleme olursa onda dört söz vardir:
1- Mutlak olarak caizdir. Delil: Bu babda varid olan ve ileride zikredecegimiz hadislerdir.
2- Mutlak olarak yasaktir.
3- Hükmünde tefsir ve tafsil vardir. Şöyle ki: Eger resim, şekil kaim hayetibaki olan cinsden ise haramdir; eger başi kesilip eczasi ayrilirsa caizdir. Sahih olan budur dedi.
4- Eger ayaka ltinda cignenen cinsden olursa caiz, degilse yani asili olursa caiz degildir.>
Birinci kavle, selef ulemasi kail olmuştur, sonuncusunu da imam-i Nevevi ihtiyar etmiştir.
Şirk ve putperestligi önlemek icin resim işlerini yasak eden bir cok hadis varid olmuştur. O hadislerden bir kismini siralayalim:
imam-i Buhari, Muslim bin Subeyh´den şöyle rivayet etmiştir:
<Mesruk ile beraber Yasar bin Nemir´in evindeydik; Suffe (timsaller)sinde Meryem aleyhisselam resimlerini gördü ve şöyle dedi:
<Abdullah´in şöyle dedigini duydum: (Resulullah´dan şöyle buyurdugunu işittim:
<Kiyamet gününde Allah katinda en cetin azaba ugrayacak olanlar: şüphesiz ki, resim yapanlardir.>
Nafi´den, ibn-i Ömer´in kendisine şöyle haber verdigi rivayet edilir:
<Resulullah Sallallahu Teala Aleyhi ve Sellem buyurdu ki:
Bu resimleri yapanlar, muhakkak ki kiyamet gününde azab göreceklerdir: <Haydi yaptiklariniza can verin!> denecek.>
ibn-i Abbas´dan şöyle nakledilir:
<Resulullahin şöyle buyurdugunu duydum:
<-- Dünyada resim yapan kimse, ahirette ona ruh üfürmekle (vermekle) vazifelendirilecek, kalbuki o, ruh üfürücü (verici) degildir.>
Peygamber aleyhisselam resim yapanlar lanetlemiştir.
Bu hadislede bahsi gecen resimler, işlemeli ve basmali olan resimlerdir. Bunun hükmünden, mücessem olan resimlerin min babil evla haram olmasi anlaşilir.
Bu hadislerdekir esimlerden murad, rakami ve menkşu resimler oldugunu Hazret-i Aişe´den rivayet edilen hadis te´yid etmektedir.
Hazret-i Aişe, üstünde resimler bulunan Nemreka satin almis, bu münasebetle peygamber ona:
<-- Bu süretlerin sahibleri kiyamet gününde azab görecekler ve onlara:<Haydi yaptiklarinizi canlandirin!> denecek. Süphesiz ki, resimlerin bulundugu eve melaike girmez> demiştir.
Ebu Zere´nin hadisi de bunu te´yid eder: Ebu Zere diyor ki: Ebu Hureyre ile birlikte Medine´de Hakem Oglu Mervan´in evine girdik. Ebu Hureyre, evin tavaninda resim yapan bir ressami gördü ve şöyle dedi Peygamberin şöyle buyurdugunu duydum:
<Kalellahu teala: Ve men azlemu mimmen zehebe yahluku kehalki.>
<Allah buyurduki: Benim halketmekligim gibi halketmege kalkişandan daha zalim kim olabilir?>.
imam- Nevevi sahih-i Muslimin şerhinde: <Sahabe ve tabiin ve onlardan sonra gelen bilginler dediler ki, hayvan resmini yapmak şiddetli haramdir,o, günah-i kebairdendir.
Bu ayni zamanda, Malik, Ebu Hanife ve digerlerinin mezhebidir. Bunlarin hepsi bunun haram olduguna ve günah-i kebairden olduguna sahib olmuşlardir. Cünkü, hayvan resmi yapmak, şiddetli bir tehdid ile yasaklanmiştir: Yapilan resim, ister ayak altinda olan cinsten olsun ister başka ceşit olsun, ister elbisede, yastikta, parada, dinarda,fülüsta olsun, ister olmasin, veyahut ister canakta, ister duvarda olsun hepsi haramdir.
Agac, deve yulari ve benzeri hayvan olmayan şeylerin resmi haram degildir. Bu resim yapmanin hükmüdür.
Hayvanin resmini yaptiranin hükmüne gelince:
Eger bu resim,duvarda asili, veya giyilmiş eşyada veya sarik´da, ayak altinda olmayan şeylerde olursa haramdir; minder, yastik, şilte gibi cignenen ve üzerinde oturulan, yatilan şeylerde olursa haram degildir. Bunlarin hepsinde gölgesi olan resimle gölgesi olmayan resimler arasinda fark yoktur.
Ne sebeble yapildigi, bizlere hükmünü verir, haram ve helal bakimindan yapmakla yaptirmak arasinda hic bir fark yoktur.
Hazret-i Aişe´den mervi´dir:
<Peygamber, evinde resimli olan şeyleri tahrip etmeden birakmazdi, hepsini tahrip ederdi.>
Ve yine ondan mervi´dir: Resul-i Ekrem seferden (bazilari Tebuk gazvesinden demişler) döndü, resimli bir örtümü evin bir yerine örtmüştüm, Resulullah bunu görünce derhal cikardi ve şöyle dedi:
<-- Kiyamet gününde en cetin azaba ugriyacaklar Allah´in mahlukatina benzetmeye yeltenenlerdir.>
Hazret-i Aişe sonra şöyle dedi: Sonra onu bir veya iki yastik yaptik. Başka birrivayete göre: <Ondan iki minder yaptim; evde, üzerinde oturuyordu.>
Yine Hazret-i Aişe´den rivayet edilir: <Resulullah seferden döndü, evde resimli olan bir şey´i astigimi görünce onu cikarmami emretti. Ve cikardim. (Muslimin rivayetine göre) onu iki kolluk yaptim.>
Sahiheyn´de Abdullah bin Ömer ile Hazret-i Aişe´den nakledilen şöyle bir hadis vardir:
<Cebrail aleyhisselam, Peygamber Sallallahu Aleyhi ve Sellem´e: Sana filan saate gelecegim diye vadetti; sonra gecikti. Bu, Peygamberin agrina gitti ve şöyle dedi: Allah ve onun elcileri sözlerinde hulf etmezler. Bir de etrafa bakindi ki, karyolasinin altinda köpek yavrusu var!
Ya Aişe! Bu köpek buraya ne zaman girdi? dedi. Hazret-i Aişe vallahi farkina varmadim dedi. Sonra Peygamber emretti ve köpek dişari cikarildi. Peygamber evden cikinca Cebrail´e rastladi ve ona durumu şikayet edince Cebrail ona: <Biz, resim ve köpegin bulundugu eve girmeyiz!>dedi.
Sunen´de Ebu Hureyre´nin hadisin den şöyle varid olmuştur:
<Cibril bana geldi, şöyle dedi: Dün sana geldim; girecektim fakat kapida resimler, evde resimli örtüler, evde köpek vardi. Bunun icin girmedim. Sonra ilave etti: Emret! Bu timsalin başi kesilsin, agac gibi olsun. Emret! Perde kesilsin ondan yere atilan ve cignenen iki yastik yapilsin. Emret! Köpek de cikarilsin. Sonra Peygamber aynen dedigini yapti.>
imam-i Kastalani bu konuda şöyle demiştir:
Melaikenin iceriye girmesini men´eden, resimler ayak altinda olmayan, yüksek bir yerde heybeti üzerine duran resimlerdir. Böyle söyleyenlerin sözü tercihe şayandir.
Sonra şöyle ilave etti sözlerine:
Bu babda söylenen sözleri şöylece özetleyebiliriz: Tavan, duvar, dikilen yastik, asilan perde, giyilen elbise gibi şeylerin üzerine nakşedilen hayvan resmi mehruhtur; yerde cignenen yastik, yaslanilan mihedde gibi şeylere nakşedilen resimlerle başi kesilmiş resimler ve agac resimleri caizdir. Aradaki fark: Yerde cignenen ve atilan, mübtezeldir, yüksekte dikilen, putlara benzetmektedir. Duvarlara, tavanlara, yere ve mensucat nev´inden olan elbiselere yapilan hayvan resmi haramdir.
Rakami olan resimlerin ne süretle olursa olsun caiz oldugunu söyliyenler, imam-i Buhari´nin, Buser bin Said, Zeyd bin Halid ve Ebu Talha´dan rivayet ettigi şu hadis´le istidlal ediyorlar:
<Gercekten Allah Resulu şöyle buyurmuştur: şüphesiz, melekler resim olan eve girmezler!>.
Sonra Zeyd hastalandi, onu ziyaret ettik; bir de baktik ki, kapisinin üstünde resimli bir perde var!... Döndüm, Peygamber hanimi Meymune nin rebibi olan El-Esved El-Hevlani oglu Ubeydullah´a dedim ki, Zeyd önceki gün bize resimlerden haber vermemiş miydi? Bunun üzerine Ubeydullah şöyle dedi: <-- O, bu hususta konuştugu zaman:<Ancak elbise de merkum olan resimler müstesnadir> dedigini duymadin mi?>.
Ömer bin Haris´in rivayetinde şöyle ziyadelik var:
<Dedim: Hayir! Dedi: Evet!>.
Bundan anlaşiliyor ki, rakami olan elbiselerin istisna edilmesi, her süretle olursaolsun, merkum halinde olan resimlerin caiz olduguna delalet etmiştir. Yani, ister ayak altinda cignenen resim olsun, ister olmasin, isterkamil hey´eti üzerine kalan resim olsun ister olmasin, fark etmez,caizdir.
Bunun icindir ki, bazi selef ulemasi: <Gölgesi olmayan resimlerde beis yok; yasak edilen gölgesi olan resimlerdir> demişlerdir.
Diger bir kisim ulema da: <Bu cevaz, yanliz rakami olan elbiselere mahsustur. Bu elbiseler, ister ayak altinda olsun ister olmasin, duvarda asilan cinsden olsun, ister o cinsden olmasin farketmez> demişlerdir ve gölgesi bulunan resimde duvarlarda ve benzeri yerlerde yapilan resimlerin mekruh oldugunu söylemişlerdir. Bunlar da ister rakami olsun ister başka türlüsü olsun demişlerdir. Nitekim imam-i Nevevi, şerh-i Muslim´de bunu, bu şekil nakletmiştir.
Anlaşilan, şari, mücessem resimleri yapmagi ve edinmegi yasak kildigi zaman; bundan, şirkin önlenmesini kastetmiştir. Cünkü, cahiliyette yapilan ve tapilan putlar ve desenler, uzun zamanlar önce ve tarihin bilebilemedigi bazi salih kimselerin resimleri idi. Hatta onlar şöyle diyorlardi. Biz onlara, ancak bizi Allah´a yaklaştirmalari icin tapiyoruz.
Akil ve Mantik dini olan islam dini gelince, akil dişi ibadetleri, şirki ve her ceşit putperestligi ortadan kaldirmiş, tertemiz tevhid akidesini yerleştirmiştir...
Merkum halinde olan resimlere gelince:
Bu resimler, cahiliyette, hicbir zaman tapinak olarak kullanilmamiştir. Lakin mücessem olan resimlerle ne de olsa biraz ilgisi bulundugundan bir parca dahi olsa onu hatirlattigindan dolayi, en güzel bir tarzda şirk ve benzeri putperestlik maddelerini ortadan kaldirmak icin, şari, ilk başlangicta onlari da yasak etmiş; yapan ve yaptirani, şiddetli bir azab´la tehdid etmiştir. Cünkü putperestlik Zamani daha gecmemişti tam manasiyla...
Lakin Islam yerleşip, putlarin hakimiyyeti yerle bir edildikten sonra, iman nuruparlamiş, Kur´an işigi altinda akillar en dogru olani bulmuştur...
işte şari ancak bunlardan sonra, rakami resimlere (ancak elbiselerdeki merkum resimler müstesna) diyerek cevaz vermiştir.
Hikmet ve zaruretlerin icabi olarak yavaş yavaş şer´i hükümler yerleşmiştir.
Selef ulemasindan bir kisim ulema, hadis-i şerifin zahirini delil göstererek, buna ne süretle olursa olsun, cevaz vermiştir. Ulemadan kimisi de, eger bunda, cahiliyette oldugu gibi, putlara ta´zim ettikleri gibi ta´zim yolu takip edilmezse, caiz olur demişlerdir.
Kimi alimler de,eger insan veya hayvan resimleri, kamil bir şekil üzerine degilse caiz olur demişlerdir. Cünkü, resimlerin tam insan veya hayvan şeklinde, kamil bir hey´et üzere durmasi, cahiliyyetten sonra da olsa, asli ve eskiyi hatirlatmak bakimindan onlara bir nevi işaret vardir.
Ulemadan bir topluluk da, bu babda varid olan hadislerin itlakindan istidlal ederek, o resimleri mücessem resimler mesabesinde kilmislardir. Gayeleri şirk ve sair günahlari önlemek bakimindan biraz daha titiz davranmak.
Cevazini bildiren birinci kavil, bizim memleketlerimizde bize nisbeten daha uygundur. O kavle binaen bugünkü fotograf ve diger güneş resimlerine cevaz verilmiştir. Cünkü şimdi, eskisi gibi tapma tehlikesi yoktur, bu hususta en ufak bir şüphe dahi mevcut degildir; bilakis, devlete ait işlerde, hususi işlerde, mali işlerde ve diger hayatta karşilaştigimiz bir sürü işlerimizde buna ihtiyacimiz oldugundan fotograflarla elde edilecek bir cok menfaatlar vardir.
Madem ki hadislerde helal olmasini icabettiren kayitlar vardir ve zaruret de bazan bunu icabettirmektedir. Öyleyse, insanlara rahmet ve iyilik düşünülerek bundan vazgecilmez. Yani haram deyip de vazgecmek dogru olmaz. Şüphesiz ki, din, kolayliktir; güclük degildir.Vallahu alemu bissavab. (islami Araştirmalar şer´i Fetvalar Ct. 1.Sf.170-178/Haseneyn Muhammed Mahluf)
